Trong suốt sự nghiệp của mình, nếu có một câu hỏi tôi nhận được nhiều nhất từ các bạn trẻ mới vào nghề, đó chính là: “Anh ơi, typeface là gì? Nó có phải là font không?” Sự nhầm lẫn này hoàn toàn dễ hiểu, nhưng để thực sự tiến xa trong lĩnh vực thiết kế hay bất cứ ngành nào liên quan đến thị giác, việc nắm vững bản chất của typeface là yêu cầu bắt buộc.
Vậy hãy bắt đầu một cách tổng quan nhất, thì Typeface không phải là một file bạn tải về. Hãy hình dung nó là một bản thiết kế gốc, một gia đình mang chung một họ, một bộ DNA quy định toàn bộ đặc điểm nhận dạng về hình dáng, phong cách và cá tính của các con chữ. Khi chúng ta nhắc đến những cái tên lừng lẫy như Helvetica hay Times New Roman, chúng ta đang nói về một typeface. Nó là linh hồn, là ý tưởng trừu tượng, là nền tảng để từ đó các font chữ cụ thể ra đời.
Typeface vs. Font: Khác Biệt Như Thế Nào – Cách thức nhận biết chúng
Để hiểu typeface là gì, cách tốt nhất là đặt nó cạnh khái niệm mà nó hay bị đánh đồng nhất: Font. Nắm vững sự khác biệt này sẽ giúp bạn giao tiếp chính xác trong ngành và lựa chọn công cụ một cách chuyên nghiệp.
Typeface: Bản thiết kế gốc của mọi font chữ
Như đã nói ban đầu, Typeface được ví như khởi nguyên của font. Ví dụ, Typeface Roboto bao gồm một tập hợp các thiết kế ký tự (A, B, C, 1, 2, 3, ?, !,…) có chung một phong cách: hình học, không chân, hiện đại. Nó là một khái niệm mang tính thiết kế.
Font: Định nghĩa chính xác của một phong cách chữ thiết kế
Vậy Font là gì? Font là một thành viên cụ thể trong gia đình Typeface đó. Nó là một tệp tin kỹ thuật số, một biến thể cụ thể được đóng gói với các thuộc tính rõ ràng về độ đậm nhạt (weight), kiểu dáng (style) và kích thước (size).
Ví dụ:
- Roboto Regular là một font.
- Roboto Bold là một font khác.
- Roboto Light Italic lại là một font khác nữa.
Cách hiểu đơn giản hơn trong trường hợp này là bạn đang thiết kế một ấn phẩm với một Typeface (định danh), và bạn đang lựa chọn phong cách thiết kế với typeface đó thì được gọi Fonts.
Các dạng Typeface Phổ Biến Nhất Mà Bạn Cần Lưu Ý
Mỗi typeface đều thuộc về một nhóm lớn hơn với những đặc điểm lịch sử và hình thái riêng. Hiểu về các nhóm này sẽ giúp bạn lựa chọn typeface phù hợp với thông điệp và cảm xúc cần truyền tải.
Serif Typefaces – Mang đến sự cổ điển, đáng tin cậy
- Đặc điểm: Đây là những typeface có “chân” (serif) ở cuối các nét chữ.
- Lịch sử & Cảm giác: Bắt nguồn từ các ký tự khắc trên đá của người La Mã cổ đại, serif typefaces mang lại cảm giác cổ điển, trang trọng, học thức và đáng tin cậy. Chúng cực kỳ dễ đọc trong các đoạn văn dài trong in ấn.
Ví dụ tiêu biểu (Entities): Times New Roman, Garamond, Playfair Display, Merriweather.
Sans-serif Typefaces – Hơi thở của sự hiện đại, rõ ràng
- Đặc điểm: “Sans” trong tiếng Pháp có nghĩa là “không có”. Đây là các typeface không chân, có các nét chữ gọn gàng.
- Lịch sử & Cảm giác: Trở nên phổ biến trong cuộc cách mạng công nghiệp và trường phái Bauhaus, sans-serif typefaces thể hiện sự hiện đại, tối giản, thân thiện và rõ ràng. Đây là lựa chọn hàng đầu cho thiết kế web (web design) và giao diện người dùng.
Ví dụ tiêu biểu (Entities): Helvetica, Arial, Open Sans, Montserrat, Lato.
Script Typefaces – Sự Mềm Mại và Thanh Lịch Của Chữ Viết Tay
- Đặc điểm: Mô phỏng chữ viết tay, với các nét nối liền mạch và bay bổng.
- Cảm giác: Mang lại sự cá nhân, thân mật, sang trọng và nghệ thuật. Thường được dùng trong thiệp cưới, logo thương hiệu thời trang hoặc các sản phẩm thủ công.
- Lưu ý: Thường khó đọc khi dùng cho các đoạn văn dài, nên chỉ dùng cho tiêu đề hoặc các cụm từ ngắn.
Display Typefaces – Cá Tính Độc Đáo và Bùng Nổ
- Đặc điểm: Đây là nhóm typeface lớn và đa dạng nhất, được thiết kế để gây ấn tượng mạnh ở kích thước lớn. Chúng có thể trang trí công phu, phá cách hoặc mang một chủ đề rất cụ thể (vintage, kinh dị, công nghệ…).
- Ứng dụng: Hoàn hảo cho tiêu đề, poster, logo, bao bì sản phẩm – bất cứ nơi nào cần thu hút sự chú ý ngay lập tức.
Cách Một Typeface “Gợi Mở Câu Chuyện” Cho Thương Hiệu
Việc lựa chọn một typeface không đơn thuần là quyết định thẩm mỹ, đó là một quyết định chiến lược về nhận diện thương hiệu. Typeface bạn chọn sẽ trở thành giọng nói cho thương hiệu, định hình cách khách hàng cảm nhận về bạn trước cả khi họ đọc một từ nào.
- Một công ty luật sẽ chọn một typeface Serif uy nghiêm để thể hiện sự tin cậy và lịch sử lâu đời.
- Một công ty công nghệ startup sẽ chọn một typeface Sans-serif gọn gàng để thể hiện sự đổi mới và thân thiện với người dùng.
- Một tiệm bánh ngọt có thể chọn một typeface Script mềm mại để gợi lên sự ngọt ngào và ấm cúng.
Kinh Nghiệm Thực Chiến: Lựa Chọn Typeface Phù Hợp Cho Dự Án
Là một người làm nghề, tôi hiểu rằng lý thuyết đôi khi khác xa thực tế. Dưới đây là những kinh nghiệm lựa chọn typeface mà tôi đã đúc kết cho hai môi trường phổ biến nhất.
Chọn Typeface Cho Website và Ứng Dụng Di Động
- Ưu tiên hàng đầu: Tính dễ đọc (readability) trên mọi kích thước màn hình. Hãy tự hỏi: font chữ nào dễ đọc nhất trên màn hình?
- Kinh nghiệm:
- Hãy bắt đầu với các nhóm typeface lớn (superfamily) từ Google Fonts hoặc Adobe Fonts. Các typeface này thường có rất nhiều font với độ đậm nhạt khác nhau, giúp bạn dễ dàng tạo ra phân cấp thị giác (visual hierarchy) một cách nhất quán.
- Kiểm tra kỹ các ký tự đặc biệt, dấu câu và hỗ trợ đa ngôn ngữ (đặc biệt là tiếng Việt).
- Sử dụng các công cụ như Figma hay Canva để thử nghiệm typeface trực tiếp trên bản thiết kế của bạn trước khi quyết định.
Mối Quan Hệ Giữa Typeface và Typography
Vậy mối liên kết cuối cùng là gì? Một typeface được thiết kế tốt đã bao gồm sẵn các thuộc tính typography cơ bản. Người thiết kế ra nó đã tính toán sẵn các cặp kerning mặc định cho những ký tự như ‘A’ và ‘V’, đã xác định một chiều cao x-height tối ưu để đảm bảo tính dễ đọc.
Nhiệm vụ của người designer/người dùng chữ là lựa chọn đúng typeface và sau đó, sử dụng các công cụ typography (như điều chỉnh leading, tracking, phân cấp thị giác) để “sắp xếp” các font từ typeface đó một cách hài hòa và hiệu quả nhất trên layout của mình. Một typeface tốt là một nguyên liệu tốt, còn typography giỏi là một đầu bếp tài ba.
Typeface Là Nền Tảng, Sự Tinh Tế Nằm Ở Bạn
Hy vọng qua bài viết này, bạn đã có cho mình câu trả lời chính xác cho câu hỏi “typeface là gì?” mà còn cảm nhận được chiều sâu và tầm quan trọng của nó. Nó là viên gạch đầu tiên, là bộ gen quyết định đến toàn bộ công trình thiết kế của bạn.
Việc hiểu và lựa chọn đúng typeface là một kỹ năng cần thời gian để trau dồi. Hãy bắt đầu bằng cách quan sát thế giới xung quanh, từ logo các thương hiệu bạn yêu thích đến giao diện của ứng dụng bạn dùng hàng ngày. Đằng sau mỗi lựa chọn đó là một câu chuyện về thiết kế. Chúc bạn tìm thấy những “gia đình” typeface phù hợp cho câu chuyện của riêng mình. Xem thêm bài viết liên quan của Tâm trên website Tỷ lệ text các bạn nhé!
